Türk Vatandaşlığının Kazanılması ve İstisnai Durumlar Nelerdir?

Ofisimiz, Türk vatandaşlığı alanında karşılaşılabilecek tüm sorunlarla ilgili danışmanlık, iş ve dava takibi süreçlerinde hizmet vermektedir. 

Vatandaşlık, birey ile devlet arasında hukuki ilişki çerçevesinde kurulan bir bağ olarak ifade edilebilir. Vatandaşlık, bireylerin bir devlete veya özel durumlarda birçok devlete aidiyeti niteliği taşımaktadır. Fakat bu aidiyetlik durumu değişebilir. Şöyle ki; devletler bireylere vatandaşlık verdiği gibi milli güvenliğine tehdit unsuru oluşturan bireylerden de verdiği vatandaşlığı geri alabilir. Milli güvenlik kavramı bilimsel bir kavram olmamakla birlikte koşulların ve şartların değişikliğine göre milli güvenlik kavramı da değişiklik gösterebilir

Siyasi koşullarda ki değişiklik, Anayasa ve kanunlarda ki değişiklik gibi faktörler hukuki nitelik taşıdığından ve milli güvenlik ile ilişkili olduğundan dolayı bu tarz alanlarda ki değişikliklerde milli güvenlik kavramında değişikliğe neden olabilir. Diğer taraftan coğrafi ve kültürel şartlarda milli güvenlik kavramının değişkenliği hususunda etkileyicidir. Aslında tüm değişikliğe sebep olacak en önemli unsur “tehdit”dir. Sürekli gelişen ve değişimlere yüz tutmuş dünya düzeninin temelinde tehditler ele alınır. Askeri bir kavram olarak görülmesi mümkün olan bu kavramın da milli güvenlik çerçevesinde siyasi, ekonomik, coğrafi ve hukuki etkileyici bağlantıları mevcuttur. 

Asıl konumuza gelecek olursak birçok devlet bazı yabancı vatandaşlara karşın getirdiği düzenlemeler doğrultusunda onlara vatandaşlık kazanma imkânı sunmaktadırlar. Vatandaşlığı kazanmak demek başvurulan ülkenin kanunlarında ki belirtilen şartları taşımak demektir. Yetkili makamlarca verilen vatandaşlık tüm süreci belirlenmiş kanunlarla birlikte hukuki yollar üzerinden gerçekleştirirler. 

Vatandaşlık doğum yoluyla kazanılabileceği gibi sonradan da kazanılabilmektedir. Devletler kendi yetkileri kapsamında kendi kanun ve mevzuatları ile istediği koşulları taşıyan bireyleri kendi vatandaşı yapabilir. 

5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu (TVK) madde 12’de belirtilen, istisna taşıyan bazı guruplarda vatandaşlık kazanabilmektedir. Bunlar: “Türkiye’ye sanayi tesisleri getiren veya bilimsel, teknolojik ekonomik, sosyal, sportif, kültürel, sanatsal alanlarda olağanüstü hizmeti geçen ya da geçeceği düşünülen ve ilgili bakanlıklarca haklarında gerekçeli teklifte bulunan kişiler, vatandaşlığa alınması zaruri görülen kişiler ve göçmen olarak kabul edilen kişilerdir.”

12 Mayıs 2022 tarihinde alına kararla birlikte ise madde 12 biraz daha genişletilmiş olup Türkiye’de iş sahibi olmayan daha doğrusu hiçbir bağı olmayan ve Cumhurbaşkanlığı tarafından belirtilen miktarda yatırımda bulunan kişilerde vatandaşlık alabilmektedir. Bu değişiklikten yatırımda bulunan kişinin eş ve çocukları da yararlanabilmektedir. 

TVK madde 5’ e göre “Türk vatandaşlığı, doğumla veya sonradan kazanılır.” Burada ki vatandaşlığın kazanılmasında iki faktör önem arz etmektedir. Birincisi soy bağıdır. Yani, soy bağı Anayasa madde 66/2’de “Türk babanın veya Türk ananın çocuğu Türk’tür.” Şeklinde düzenlenmiştir. Soy bağında doğum yeri önem arz etmez. Doğan bireyin anne veya babasının soy bağı esasıyla Türk vatandaşlığı kazanmış olması yeterlidir bu durumda doğacak çocukları da doğrudan Türk vatandaşı olarak kabul edilir. İkinci olarak toprak esasına dayandırılan vatandaşlığın kazanılmasıdır. Yani, TVK madde 8 “Türkiye’de doğan ve yabancı ana ve babasından dolayı doğumla herhangi bir ülkenin vatandaşlığını kazanamayan çocuk, doğumdan itibaren Türk vatandaşıdır.” Anlaşılacağı üzere öncelikle Türkiye’de doğmuş olmak ve doğan çocuğun herhangi bir ülkenin vatandaşlığını kazanamamış olması toprak esasına bağlı olarak Türk vatandaşlığını kazanması için yeterlidir. 

Soy bağı anayasal bir ilke olmakla beraber toprak esası ise TVK ile düzenlenmiştir. Toprak esası Türkiye’de doğan fakat soy bağından yararlanamayan bireyler için geçerli ek bir düzenlemedir. Soy bağı ve toprak esası yolları ile vatandaşlığın kazanılması aslında istisnai durumdan öte asil yol olarak da kabul edilebilir. 

Konuya günümüz Türkiye’sinden örneklendirecek olursak, Suriyelilerin Türkiye’de doğan çocuklarını göz atmak konuyu daha iyi anlamamıza neden olacaktır. Çünkü oldukça tartışmalı ve gündemden düşmeyen bir konudur. Türkiye’de geçici koruma statüsünde olan Suriyeliler TVK 16. Maddesine göre evlenme yolu ile vatandaşlık alabilmektedir. Bunun için “Türk vatandaşı ile en az üç yıldan beri evli olan ve evliliği devam eden” kişiler, Türk devletinin belirlemiş olduğu şartları tamamlayan kişiler Türk vatandaşlığı kazanabilir. Evlilik sonucu doğacak çocuklarda vatandaşlık kazanabilmektedirler. Fakat Suriye de ki savaş ortamı nedeni ile vatansız kalan kişilerin Türkiye’de doğan çocukları Türk vatandaşı hakkı elde edebilmektedirler. Bunun haricinde anne ve babasının Suriyeli olmasından ötürü Türkiye’de doğan çocuk Türk vatandaşı olma hakkı elde edemez. Suriyeli göçmenlerin vatandaşlığa alınması hususunda zaruri görülen kişiler kapsamında “milli güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek bir halleri bulunmamak” şartı ile Türk vatandaşlığını Cumhurbaşkanı kararı ile kazanabilirler. 

TVK madde 11’de vatandaşlığa alınma başvurusunda bulanacak kişilerde; “Ergin ve ayırt etme gücüne sahip olmak”, “Türkiye’de 5 yıl ikamet etmiş olmak” (yurt dışında geçen süre 12 ayı geçmemesi şartıyla), “Türkiye’ye yerleşmeye karar verdiğini davranışlarıyla teyit etmek”, “Sağlıklı olmak”, “Türkçe konuşabilmek”, “Türkiye’de kendisi ve bakmakta yükümlü̈ olduğu kişilerin geçimini sağlayacak mesleğe ve gelire sahip olmak”, “Milli güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edebilecek bir hali bulunmamak”, şartları aramaktadır.

Vatandaşlığa alınma şartlarından biri olan Türkçe konuşabilmek şartının getirilmesinin sebebi kişinin ihtiyaçlarını karşılamak için ve toplumsal hayata uyum sağlayabilmesi için gerektiği kadar dil bilgisine sahip olması gerektiğidir.

“6458 sayılı ve 4 Nisan 2013 tarihli Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun (YUKK) 31. maddesinin birinci fıkrasının (J) bendi uyarınca ikamet izni alanlar ile Turkuaz Kart sahibi yabancılar ve bunların yabancı eşleri, kendilerinin ve eşlerinin ergin olmayan veya bağımlı yabancı çocukları Türk vatandaşlığını istisnai yoldan kazanabilecektir” 

Bu maddeye göre, “Türkiye’de yükseköğrenimini tamamlayanlardan mezuniyet tarihinden itibaren altı ay içinde müracaat edenler” kişiler de Türk vatandaşlığını istisnai olarak kazanabilme hakkı elde ederler.

Turkuaz Kart, “yabancıya Türkiye’de süresiz çalışma hakkı, mevzuat hükümlerine göre eş ve bakmakla yükümlü̈ olduğu çocuklarına ise ikamet hakkı veren belge” olarak tanımlanmıştır. Bu kartın, “Uluslararası işgücü politikası doğrultusunda; mesleki deneyimi, eğitim düzeyi, bilim ve teknolojiye katkısı, Türkiye’deki faaliyetinin veya yatırımının ülke ekonomisine ve istihdama etkisi ile Uluslararası iş gücü Politikası Danışma Kurulu önerileri ve Bakanlıkça belirlenen usul ve esaslara göre başvurusu uygun görülen yabancılara verileceği” kabul edilmiştir. 

Hukukta “göç” kavramı 5543 sayılı Iskan Kanunu ile düzenlenmektedir. Sözü geçen kanunda yapılmış olan tanımda göçmen; “Türk soyundan ve Türk kültürüne sahip olup, yerleşmek amacıyla tek başına veya toplu halde Türkiye’ye gelip bu kanun gereğince kabul olanlardır.” Bu durumdaki kişilerin vatandaşlığa alınmaları için, sınırdan girdikleri yer veya bulundukları yerin en büyük Mülki İdare Amirliğine müracaat ederek aile fertleri ve kendileri için “vatandaşlığa girme beyannamesi” imzalayarak, “göçmen belgesi” almaları zorunlu tutulmuştur. Bu belgenin geçerlilik süresi 2 yıldır. Bu belge sahibi kişiler Cumhurbaşkanı kararı ile Türk vatandaşlığına alınabilirler.

TVK’nın 17. Maddesi evlat edinme yoluyla vatandaşlık elde etmeye göre “Bir Türk vatandaşı tarafından evlat edinilen ergin olmayan kişi, milli güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek bir hali bulunmamak şartıyla, karar tarihinden itibaren Türk vatandaşlığını kazanabilir.” (TVK, 2009; m.17) hükmü̈ yer almaktadır. Evlat edinen ile evlatlık arasında akdi soy bağı kuran evlat edinme, evlatlığın Türk vatandaşlığını kazanmasını temin eder. Bu kapsamda evlat edinenin vatandaşlığı üzerinde etkili olmaz. Vatandaşlık evlat edinme yoluyla kazanılsa da bu yolla kazanılan vatandaşlık asli vatandaşlık değildir. Karar tarihinden itibaren hüküm ifade eden sonradan kazanılmış (müktesep) vatandaşlıktır.

TVK’nın 21. maddesine esasen; “27 inci madde uyarınca ana veya babalarına bağlı olarak Türk vatandaşlığını kaybeden çocuklar ergin olmalarından itibaren üç yıl içinde seçme hakkını kullanmak suretiyle Türk vatandaşlığını kazanabilirler” ifadesi yer almaktadır. 

Bireyin günlük yaşamında hukuki, siyasi ve ekonomik ilişkilere katılabilmesi topluma adapte olabilmesi, ihtiyaçlarını karşılayabilmesi ve düzen içerinde yaşayabilmesi için bir aidiyetlik olması gereklidir. Bunu iççinde vatandaşlık bir ihtiyaç meselesidir. Bireyin vatansız olması hem devletler için hem de kişi için büyük sıkıntılara neden olur. Günümüzde is özellikle Türk vatandaşlığına başvuran ve kazanmak isteyen kişilerin sayısı her geçen gün daha da artmaktadır. Bu Türkiye devletinin izlemiş olduğu politikalar, coğrafi, siyasi, hukuki, ekonomik ve toplumsal düzenin birer etkilerinden kaynaklanmaktadır. Türkiye’de vatandaşlığının kazanılmasında diğer ülkelerde olduğu gibi belirlenmiş şartların yerine getirilmesine ve milli güvenlik çerçevesinde incelemelere bağlıdır. Vatandaşlığın kazanılmasında çeşitli yollar mevcuttur fakat asıl önemlisi süreç içerinde ki beklentileri karşılamak, şartları karşılayabilmek ve milli güvenliktir. 

Sizin de yukarıda belirttiğimiz türde Türk Vatandaşlığı kapsamına giren bir hususta yaşadığınız bir ihtilaf veya destek almak istediğiniz bir husus varsa, bize iletişim kısmında bulunan numaralarımızdan veya Whatsapp iletişim hattımızdan ulaşarak danışmanlık hizmeti alabilir veya avukatlarımızla yüz yüze görüşmek için randevu oluşturabilirsiniz.