İrtikap Nedir?

İrtikap Suçu ile ilgili düzenlemeler, 5237 Sayılı Türk Ceza Kanununda düzenlenmiştir. 

Kamu görevinde yer alan memurlarından beklenen, kendisine verilen nüfuz, kamunun yararına ilişkin çalışmalar yapmak ve kanun maddeleri çerçevesinin dışına çıkmadan görevini yerine getirmesidir. Bu hizmetin aksi halde kullanılması durumunda irtikap suçu, görevi kötüye kullanmak suçu, zimmet suçu, rüşvet suçu gibi çeşitli suçlar oluşmuş olur. İrtikap suçu, işleniş bakımından üç farklı şekilde düzenlenmiştir. Bunlar icbar (zorlama), ikna ve son olarak hatadan yaralanmak şekilde ifade edilmektedir. İrtikap suçu, kamu görevinde yer alan kişinin tek taraflı olarak mağdurun iradesini etkilemesi neticesinde kendisine veya bir başkasına yarar sağlamasıyla işlenen bir suçtur.

İcbar Suretiyle irtikap, kamu görevlisinin haksız tutum ve davranışlarıyla karşı tarafın üstüne baskı uygulayarak kendisine veya bir başkasına yarar sağlaması konusunda mecbur bırakma türüdür. İkna suretiyle irtikap, kamu görevlisinin hileli davranışlar sergileyerek mağdur olan kişiyi kendi etkisi altına almasıdır. Kamu görevlisinin sergilemiş olduğu hareketin neticeyi gerçekleştirmeye elverişli bir hal alması gerekmektedir. Hatadan yararlanma suretiyle irtikapsuçunda ise kamu görevlisi aktif konumda değildir. Mağdur, yapmış olduğu hatanın farkında değilken kamu görevlisi de mağdurun bu hatasından yararlanarak menfaat temin etmiş durumdadır.

İrtikap suçunda etkin pişmanlık yoluyla ceza indirimi mümkün değildir. Ancak irtikap edilen menfaatlerin değeri düşükse ve mağdurun ekonomik durumu iyi olmaması durumunda icbar, ikna veya hatadan yararlanma suretiyle işlenen irtikap suçu neticesinde verilen hapis cezasının süresi yarı yarıya indirilebilmektedir. 

İrtikap suçu ile ilgili dava zamanaşımı ise 15 yıldır. Bu süre içerisinde savcılığa bildirilmesiyle soruşturma ve kavuşturma yapılabilmektedir.

Türk Ceza Kanunu Md. 6/1-c’ye göre kamu görevlisi şu şekilde ifade edilmektedir; Kamu görevlisi deyiminden; kamusal faaliyetin yürütülmesine atama veya seçilme yoluyla ya da herhangi bir surette sürekli, süreli veya geçici olarak katılan kişi. Buna göre; belediye başkanı, meclis üyesi, avukat, hakim, savcı, bilirkişi, tanık gibi yargı görevi yapan; kaymakam, emniyet müdürü, polis gibi atanan memurlar kamu görevlisi olarak kabul edilmektedir. 

Bu suçun faili kamu görevlisidir. Bu sebeple özgü bir suç türüdür.

Mağdur

Bu suç çok mağdurlu bir suçtur. Suçun mağduru failin hizmet etmiş olduğu kamu idaresidir. Çünkü kamu idaresinin güvenirliğine ve işleyişine karşı işlenmekle kalmayıp kamu idaresi ile ilişki içinde olan kimsedir. 

Suçun Konusu

Suçun konusu kamusal ve bireysel yarardır. Kamusal yararda, kamu idaresine karşı duyulan güveni ve toplum içindeki itibarının zedelenmemesi amaçlanır. 

Manevi Unsur

İrtikap suçu sadece kast ile işlenebilir. Suçun taksirli biçimi yoktur. İrtikap suçu seçimlik hareketlik bir suçtur. Bu suça, zorunluluk hali dışında bir hukuka uygunluk sebebi uygulanmamaktadır.

Failin kastının söz konusu olduğu durumlarda ise farklı türde bir cezalandırma biçimi uygulanır. Buna göre denetimle görevli olan kamu görevlisinin irtikap suçunun işlenmesine göz yumması durumunda seçimlik hareket hangisi ise ( icbar suretiyle, ikna suretiyle veya hatadan yararlanma suretiyle ) o suçun cezası ile cezalandırılır.

Emniyet mensubu polis memurları, şikâyetçinin iş yerini kontrol ederek yabancı uyruklu kaçak işçi çalıştırıldığını tespit ettikleri ve bunun üzerine “Üçünü ver götürelim, işlem yapalım, hepsi sana ağır gelir kaçak işçi başına 5800 TL cezası var” dedikleri, iş yeri sahibinin kabul etmemesi üzerine sanıkların “2.000 TL ver seni görmeyelim” dedikleri, mağdurun gerçekte anlaşmayı kabul etmemesine rağmen kabul etmiş gibi görünerek yanında o kadar para olmadığını, daha sonra ödeyebileceğini söyleyerek polis memurlarını savcılığa şikâyet ederek yakalanmalarını sağladığı olayda; polis memurlarının mevzuat hükümleri çerçevesinde işlem yapmaları gerekirken bu işlemi yapmamak için para almaya kalkıştıkları böylece sübut bulan bu eylemleri yapılması gerekli bir işi yapmamaları için menfaat sağlamak niteliğinde olup rüşvet almaya teşebbüs suçunu oluşturur. Polis memurlarına irtikâp suçuna teşebbüs hükümleri gereği ceza verilmesi kanuna aykırıdır.

Yargıtay 5. Ceza Dairesi 2015/1500 karar 

Belediye yazı işleri müdürü ve evlendirme memuru olarak görev yapan sanığın, 2010 yılı için evlilik cüzdanı bedeli 75 TL olduğu halde, evlenme işlemi için müracaat eden mağdurlar M. D.’dan 150 TL, H. K.’dan 150 TL, E. N.’dan 100 TL ve Ü. Ş.’den 100 TL’yi elden aldığı halde vezneye 75’er TL yatırıp geri kalan parayı uhdesinde tutmak suretiyle gerçekleştirdiği eylemlerinde, mağdurların, sanığın yapacağı her türlü davranışının yasalara uygun olacağı, yetki ve olanaklarını yasaya uygun olarak kullanacağı inanç ve beklentisi içinde bulunmalarına rağmen, bu inanç ve güvenden yararlanarak mağdurları paralarını yatırmak üzere vezneye sevk etmek yerine, onların iradelerini yanıltıp paraların kendisine ödenmesini temin ederek çıkar sağlamanın söz konusu olması karşısında ikna suretiyle irtikap suçu meydana gelmiştir. Suçun görevi kötüye kullanma suçu olarak nitelendirilip cezalandırılması hukuka aykırıdır.

Yargıtay 12. Ceza Dairesi 2012/10002 karar

Kamu görevlisi (memur) olan sanık, şikayetçilerin akaryakıt istasyonunun ölçü ve ayarını yapmıştır. Kamu görevlisinin yaptığı bu işlem kanunen ücretsiz yapılmalıdır. Ücretsiz olduğunu bilmeyerek, işlem bedelini soran şikayetçilerden kamu görevlisi memur tarafından işlem bedeli olarak 200 TL alınmıştır. Kamu görevlisi memurun aktif bir davranışı olmadan şikayetçilerin hatasından faydalanarak parayı alması şeklinde gelişen olayda; eylem TCK’nın 250/3’te düzenlenen hatadan yararlanarak irtikap suçuna uyduğu halde ikna suretiyle irtikap suçundan ceza verilmesi kanuna aykırıdır.

Sizin de yukarıda belirttiğimiz türde İrtikap Suçu kapsamına giren bir hususta yaşadığınız bir ihtilaf veya destek almak istediğiniz bir husus varsa, bize iletişim kısmında bulunan numaralarımızdan veya Whatsapp hattımızdan ulaşarak danışmanlık hizmeti alabilir veya avukatlarımızla yüz yüze görüşmek için randevu oluşturabilirsiniz.