Araç Durdurma Kontrol ve Arama Uygulamaları Konusu İle İlgili Düzenlemeler

Araç Durdurma Kontrol ve Arama Uygulamaları konusu ile ilgili düzenlemeler,  2559 Sayılı Polis Vazife ve Salahiyet Kanununda düzenlenmiştir.

Polis memurunun görevi halkın ırz, can ve mallarını koruyarak, suçu önleyerek, tasarruf emniyetini ve mesken masuniyetini korumakla görevlidir. Bu amaçlar doğrultusunda polis memurunun kişileri ve araçları durdurarak kimlik sorma yetkisi mevcuttur.

Bir suçun işlenmiş olma durumu veya işlenebilme ihtimalinin söz konusu olması durumunda suçun aydınlatılabilmesi ve failin yakalanabilmesi amacıyla yapılan durdurma koruma tedbiridir. Kişilerin geçici bir süre durdurulması yakalama anlamına gelmez. Bir kişinin yakalanabilmesi için o kişinin işlenen suçta fiilen denetim altına alınması gerekmektedir. 

Polis memurunun halk arasında üst araması yapma yetkisine sahip olduğu bilinmektedir. Polisin üst araması yapma yetkisi vardır. Ancak polisin kendisine verilen bu yetkiyi kanun maddelerinde yazan belirli sınırlar çerçevesinde kullanabilmektedir. Polis, üst aramada bu kanun maddelerine uymaması durumunda keyfi olarak üst arama yapmış sayılır. Bu sebeple, her vatandaşın üst aranması ile ilgili haklarını bilmesi faydalı olacaktır. Zira hukuka aykırı bir arama, hakkımızda açılabilecek muhtemel bir dosyada soruşturma ve kovuşturma aşamalarını önemli derecede etkilemektedir. 

1. Bir suç veya kabahatin işlenmesini önlemek,
2. Suç işlendikten sonra kaçan faillerin yakalanmasını sağlamak, işlenen suç veya kabahatlerin faillerinin kimliklerini tespit etmek,
3. Hakkında yakalama emri ya da zorla getirme kararı verilmiş olan kişileri tespit etmek,
4. Kişilerin hayatı, vücut bütünlüğü veya malvarlığı bakımından ya da topluma yönelik mevcut veya muhtemel bir tehlikeyi önlemek.

Kişilerin veya araçların durdurulabilmesi için bahsetmiş olduğumuz nedenlerden en az birinin varlığı olması gerekmektedir.

Durdurma yetkisinin kullanılabilmesi için polisin tecrübesine ve içinde bulunulan durumdan edindiği izlenime dayanan makul bir sebebin bulunması gerekir. Süreklilik arz edecek, fiilî durum ve keyfilik oluşturacak şekilde durdurma işlemi yapılamaz. Polis, durdurduğu kişiye durdurma sebebini bildirir ve durdurma sebebine ilişkin sorular sorabilir; kimliğini veya bulundurulması gerekli diğer belgelerin ibraz edilmesini isteyebilir. Durdurma süresi, durdurma sebebine esas teşkil eden işlemin gerçekleştirilmesi için gerekli olan süreden fazla olamaz.

Durdurma sebebinin ortadan kalkması halinde kişilerin ve araçların ayrılmalarına izin verilir. Polis, durdurduğu kişi üzerinde veya aracında silah veya tehlike oluşturan diğer bir eşyanın bulunduğu hususunda yeterli şüphenin varlığı halinde, kendisine veya başkalarına zarar verilmesini önlemek amacına yönelik gerekli tedbirleri alabilir. 

Bu amaçla kişinin üzerindeki elbisenin çıkarılması veya aracın, dışarıdan bakıldığında içerisi görünmeyen bölümlerinin açılması istenemez.

Arama, bir koruma tedbiridir ve adli arama ve önleme arama olarak ikiye ayrılmaktadır. 

Adli arama şüpheli bir kişi veya sanığı ya da bir delili elde etmek amacıyla yapılan arama türüne denilmektedir. Bir suçun işlenmesinin veya tehlikenin gerçekleşmesinin önüne geçmek amacıyla yapılana aramaya ise önleme araması denilmektedir. 

Polisin durdurma ve kontrol yetkisine sahip olması için bu arama kararının olması gerekmektedir. Usulüne uygun olmayan bir arama yöntemi hukuka aykırıdır.

Polis görevini yerine getirirken öncelikle kimlik kontrolünü yapacağı kişiye kendisinin polis olduğunu belirtmesi gerekmektedir. Polisin, kişilere kimliğini ispatlama hususunda yardımcı olması gerekmektedir.

Kişinin kimlik kartının yanında bulunmaması durumunda veya kimliği belirlenemeyen veya kimlik ibrazı konusunda zorluk çıkarılması durumunda polis memurunun derhal durumu Cumhuriyet Savcılığına bildirmesi gerekmektedir. Bu kişi, kimliği açık bir şekilde anlaşılıncaya kadar gözaltına alınabilir ve gerekirse tutuklanır. Gözaltı ve tutuklama ile ilgili işlemler Ceza Muhakemesi Kanunu hükümlerine göre uygulanır. Kişinin kimliğinin açık bir şekilde belirlenmesi durumunda kişi serbest bırakılır.

Devlete karşı vergi vs. borcu bulunanları, suçlu veya zanlı olarak arananları, toplum için tehlike arz eden kişileri tespit ve takip etmek amaçlı yapılan uygulamalardır.

Polisin araç arama yetkisi: Kolluk kuvvetleri, durdurdukları kişilerin üzerinde veya araçlarında kaba üst araması ve aracın dışarıdan görünebilen yerlerini inceleme yetkileri vardır. Ancak kişinin üzerindeki elbisenin çıkarılmasını isteme veya aracın dışarıdan bakıldığında görünmeyen yerlerinin açtırıp kontrol etme yetkisi bulunmamaktadır.

Polis kişiyi ve arabayı durdurma yetkisine sahiptir. Ancak kabaca üst araması yaparken kişinin ceplerini karıştıramaz, eşyalarının içine bakamaz, torpido gözü, çanta, bagaj ve koltuk altlarına ve kabaca gözle görülmeyen yerlerine bakamaz.

Trafik polisi şüpheli görmüş olduğu araçları durdurabilir ve kişileri araçtan indirebilir. Kolluk amirinin emri ile araçtan inen kişilerin üstlerini arayabilir. Savcılık kararı olmadan elbisesini çıkarmasını, torpidoyu açmasını isteyemez.

Kolluk kuvvetleri birçok durumda bölgenin ve vatandaşların huzur ve sükununu sağlamaya çalışmaktadır. Ancak bazı durumlarda kolluk kuvvetleri görevlerini yapmaya çalışırken vatandaşın sahip olduğu hakların göz ardı edildiği görülebilmektedir. Bu sebeple kolluk kuvvetlerinin mevzuatta düzenlenmiş olan hükümler doğrultusunda vatandaşa muamele etmesi gerekmektedir. Aksi durumlarda vatandaşların mağduriyetine de sebep olunabilmektedir. 

Kolluk kuvvetlerinden yasa dışı muamele gören kişilere çoğunlukla hızlı bir şekilde hukuki destek gerekmektedir. Yıldırım & Soy Hukuk Bürosu olarak hızlı hukuki destek gereken bu tür durumlarda müvekkillerimize ivedilikle sözlü ve yazılı danışma hizmeti sunuyor ve uğramanız muhtemel zararlardan sizi korumak amacıyla destek veriyoruz. Siz de kolluk kuvvetlerinin arama ve sair uygulamalarında destek almanız gerektiğini düşündüğünüz bir durumda kalmışsanız, uzman avukatlarımızla görüşmek için iletişim kısmında bulunan numaralarımızı kullanabilirsiniz. 

1.Polis Rutin Kontrolde Aracın Her Yerine Bakabilir Mi?

Polis durdukları kişilerin üzerinde kaba üst araması ve araçların yalnızca görünen yerlerine bakabilir. 

2.Polis Torpidoyu Açabilir Mi?

Aracın dışardan bakınca görülmeyen bölümü olan torpido gözüne bakamaz. 

3.Polisin Araçtan İndirme Yetkisi Var Mı?

Polis şüpheli gördüğü kişileri durdurabilir. Sürücünün üzerini kabaca arayabilir ancak savcılık izni olmadan elbisesini çıkarmasını, aracın torpidosunu, bagajını açamaz.